Το Echelon (από το αγγλικό echelon = σχηματισμός) είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο υποκλοπής τηλεπικοινωνιών. Στην εσωτερική ορολογία του χώρου ονομάζεται ''ComInt'' από τη φράση ''Communications Intelligence'' (υποκλοπή τηλεπικοινωνιών). Ο ''επίσημος'' ορισμός της υποκλοπής τηλεπικοινωνιών, σύμφωνα με την NSA, είναι ''κατασκοπευτικές και τεχνικές πληροφορίες από ξένες (προς τον κατάσκοπο) τηλεπικοινωνίες που προέρχονται από κάποιον διαφορετικό από τον παραλήπτη για τον οποίο προορίζεται. Δεν συμπεριλαμβάνεται ο ξένος τύπος, η προπαγάνδα και οι δημόσιες εκπομπές''.
Η ύπαρξη του Echelon, η ανάπτυξη του οποίου αναφερόταν με την κωδική ονομασία ''Project P415'', αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στις 12 Αυγούστου του 1988 στο site ''
John Young Architect'' από το Βρετανό ερευνητή κ.
Duncan Campbell. Το 1996, στο βιβλίο ''Secret Power'' (Μυστική Δύναμη) του κ.
Nicky Hager παρουσιάστηκε η πρώτη μεγάλη έρευνα σχετικά με το Echelon και την εμπλοκή της Νέας Ζηλανδίας σ΄ αυτό, ενώ ο μεγαλύτερος θόρυβος έγινε με την αναφορά που έκανε ο κ. Campbell για λογαριασμό της Ευρωβουλής την άνοιξη του 2000.
Το Echelon, που αποτελεί τμήμα ενός παγκόσμιου κατασκοπευτικού συστήματος, επιτρέπει την υποκλοπή και την ανάλυση, μέσω ενός δικτύου δορυφόρων, κάθε διεθνούς τηλεπικοινωνίας. Τις πληροφορίες που συλλέγονται μέσω του Echelon, εκμεταλλεύονται οι μυστικές υπηρεσίες NSA (National Security Agency, Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας) των Η.Π.Α. και GCHQ (Government Communications Headquarters, Κεντρική Διοίκηση Κυβερνητικών Επικοινωνιών) της Μεγάλης Βρετανίας.
Η αρχή έγινε το 1947, όταν οι Η.Π.Α. και η Μεγάλη Βρετανία συνυπέγραψαν ένα μυστικό σύμφωνο με την ονομασία UKUSA (U.K. - U.S.A., προφέρεται ''γιουκούζα''), σύμφωνα με το οποίο οι δύο χώρες ανέλαβαν να μοιραστούν την ευθύνη της παρακολούθησης των διαφόρων πληροφοριών (SigInt, Signal Intelligence), στις διάφορες περιοχές της γης. Στο σύμφωνο αυτό προστέθηκαν και οι υπόλοιπες αγγλόφωνες χώρες (Καναδάς, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία) ενώ αργότερα και άλλες χώρες όπως η Γερμανία, η Δανία, η Νορβηγία και η Τουρκία υπέγραψαν συμφωνίες ανταλλαγής ''πληροφοριών'' (SigInt).
To Echelon ''γεννήθηκε'' στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Αφορμή ήταν η δημιουργία του οργανισμού Intelsat (International Telecommunications Satellite Organization), ο οποίος ιδρύθηκε το 1964 με σκοπό τη δημιουργία και διαχείριση ενός δικτύου από δορυφόρους που θα παρείχαν τη δυνατότητα διηπειρωτικών τηλεπικοινωνιών.
 | | Οι βάσεις του Echelon καλύπτουν όλη την υφήλιο | |
Οι μυστικές υπηρεσίες των κρατών-μελών της UKUSA εγκατέστησαν τις δικές τους μυστικές επίγειες βάσεις, έτσι ώστε να υποκλέπτουν τα δεδομένα (συνομιλίες και telex) από τους δορυφόρους Intelsat και Inmarsat. Η θέση της κάθε βάσης είναι επιλεγμένη βάσει επιστημονικών δεδομένων καθώς πρέπει να βρίσκεται στο βέλτιστο σημείο για να μπορεί να υποκλέπτει το σήμα από συγκεκριμένους δορυφόρους, συνήθως δε, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τις βάσεις των ραντάρ που επικοινωνούν ''νόμιμα'' με τους δορυφόρους. Σε κάθε μία από τις βάσεις που απαρτίζουν το δίκτυο Echelon είναι εγκατεστημένα διάφορα ραντάρ προσανατολισμένα στους δορυφόρους-στόχους.
Εκτός, όμως, από την υποκλοπή των σημάτων από δορυφόρους, το δίκτυο Echelon συμπεριλαμβάνει υποδομή για υποκλοπή ραδιοσημάτων (μικροκυματικές επικοινωνίες κ.τ.λ.), κατασκοπευτικούς δορυφόρους καθώς και εξοπλισμό για την υποκλοπή επίγειων (ενσύρματων) τηλεπικοινωνιακών δικτύων.
Οι πληροφορίες για το Echelon, όπως και για κάθε τι σχετικό με την κατασκοπεία, είναι ελάχιστες. Τα μόνα στοιχεία που είναι διαθέσιμα, είναι αποτέλεσμα πολύχρονων ερευνών ανθρώπων όπως ο κ. Duncan Campbell, ο οποίος είναι και ο κύριος υπεύθυνος για την αποκάλυψη του Echelon. Παρ΄ ότι, όμως, τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα, είναι λίγα, αρκούν για να δώσουν μια σαφή ιδέα για το πώς λειτουργεί το τελειότερο σύστημα υποκλοπής δεδομένων στον κόσμο.
Κάθε μία από τις επίγειες βάσεις που απαρτίζουν το Echelon, λοιπόν, έχει τρεις λειτουργίες: την υποκλοπή κάθε δυνατής πληροφορίας μέσω των ραντάρ, την επιλογή και καταγραφή των σημαντικών τμημάτων από τις πληροφορίες που υποκλάπηκαν, όχι μόνο από τα ραντάρ της βάσης αλλά και από άλλα μέσα, και τέλος, τη διαβίβασή τους στους ενδιαφερομένους.
Η κύρια πηγή πληροφοριών του συστήματος Echelon γίνεται μέσω του μυστικού δικτύου από ραντάρ που είναι εγκατεστημένα στις διάφορες βάσεις ανά τον κόσμο
 | | H βάση του Sugar Grove | |
και έχουν τη δυνατότητα να υποκλέψουν όλα τα δεδομένα που διακινούνται μέσω δορυφόρων. Εκτός από την παρακολούθηση των τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων, στο Echelon ανήκει και μια πλειάδα κατασκοπευτικών δορυφόρων όπως οι Canyon, Chalet και Rhyolite. Οι δορυφόροι αυτοί έχουν δημιουργηθεί με σκοπό την υποκλοπή των ραδιοσημάτων (VHF, UHF, microwaves) που δεν είναι δυνατόν να υποκλαπούν με επίγεια μέσα. Μια άλλη πηγή πληροφοριών είναι το υπόλοιπο κατασκοπευτικό δίκτυο, μέσω του οποίου είναι δυνατή η υποκλοπή των δεδομένων από τα υποθαλάσσια καλώδια (με ειδικά υποβρύχια), των τηλεφωνικών επικοινωνιών (μέσω των ''παραδοσιακών'' κοριών), των δεδομένων που διακινούνται στο Internet μέσω συσκευών παγίδευσης που τοποθετούνται πάνω στο διεθνές backbone (το δίκτυο-ραχοκοκαλιά του Internet, στο οποίο είχαν τοποθετηθεί από την NSA, ήδη από το 1995, 9 ''κοριοί''), ακόμη και δεδομένων μέσα από τις ξένες πρεσβείες με μεθόδους όπως η υποκλοπή της παρασιτικής ακτινοβολίας της οθόνης ενός υπολογιστή (συστήματα Tempest).
Οι πληροφορίες που συλλέγονται τόσο από τις βάσεις παρακολούθησης δορυφορικών σημάτων από τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους όσο και με τις παραδοσιακές μεθόδους, εντάσσονται στο δίκτυο Echelon για περαιτέρω ανάλυση.
Το Echelon είναι διάσημο για τους ''υπολογιστές-λεξικά'' (Dictionary Computers). Οι υπολογιστές-λεξικά είναι σε θέση να σαρώνουν τις υποκλαπείσες πληροφορίες για λέξεις-κλειδιά. Αυτές οι λέξεις-κλειδιά έχουν οριστεί από τις μυστικές υπηρεσίες και είναι το όνομα ενός πιθανού υπόπτου, ο αριθμός ενός τηλεφώνου (σταθερού, fax ή κινητού), κωδικές ονομασίες όπλων, μια διεύθυνση (πραγματική ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου), λέξεις με ειδικό ενδιαφέρον όπως ''πλουτώνιο'' κ.τ.λ. Ετσι, ουσιαστικά η λειτουργία των υπολογιστών-λεξικών είναι να βρίσκουν τους ''ψύλλους στα άχυρα'', να απορρίπτουν, δηλαδή, τη συντριπτική πλειοψηφία των υποκλαπέντων δεδομένων και να κρατούν τη μία πληροφορία στο εκατομμύριο. Πράγματι, όπως δήλωσε ο πρώην διευθυντής της NSA, William Studerman, σε μια ομιλία του το 1992: ''Ενα και μόνο σύστημα συλλογής πληροφοριών μπορεί να δημιουργήσει ένα εκατομμύριο εισηγμένα δεδομένα σε μισή ώρα. Τα φίλτρα απορρίπτουν όλες αυτές τις πληροφορίες εκτός από 65.000. Μόνο 1.000 από τις (εναπομείνασες) πληροφορίες ανταποκρίνονται στα κριτήρια προώθησης. Δέκα από αυτές τις πληροφορίες επιλέγονται κανονικά από τους αναλυτές και μόνο μία αναφορά δημιουργείται. Αυτά είναι τα συνηθισμένα στατιστικά(..)''.
Με άλλα λόγια, για κάθε ένα εκατομμύριο πληροφορίες που υποκλέπτονται, μόνο μία εμπίπτει στα ενδιαφέροντα της υπηρεσίας. Μόνο μία στις εκατό χιλιάδες θα ειδωθεί από ανθρώπινα μάτια.
Αν και υπολογιστές
 | | Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας | |
με τη δυνατότητα να σαρώνουν κείμενα για λέξεις-κλειδιά υπήρχαν και πριν τη δημιουργία του, το Echelon φτιάχτηκε με σκοπό τη σύνδεση όλων αυτών των υπολογιστών και την επικοινωνία τους, έτσι ώστε να λειτουργούν ως ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Μέχρι τότε, οι μυστικές υπηρεσίες αντάλλασσαν απλώς τα αποτελέσματα των ερευνών τους.
Το Echelon επέτρεψε την ανταλλαγή του ''πρωτογενούς'' υλικού, ώστε η κάθε υπηρεσία να μπορεί να κάνει τη δική της ανάλυση. Σε κάθε υπολογιστή-λεξικό υπάρχουν βάσεις δεδομένων (''watch-lists'', κατάλογοι παρακολούθησης) με τις λέξεις-κλειδιά που ενδιαφέρουν την κάθε μυστική υπηρεσία. Ετσι, τα δεδομένα που υποκλέπτονται από τη βάση στο Leitrim του Καναδά, αυτόματα σαρώνονται, εκτός από την μυστική υπηρεσία CSE, και για λογαριασμό των άλλων μυστικών υπηρεσιών.
Από την αρχή της αποκάλυψης του Echelon, υπήρξαν φήμες ότι έχει τη δυνατότητα να καταγράφει και να αναλύει τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις. Πολλοί πιστεύουν ότι, αν και η ανίχνευση ενός γραπτού κειμένου για λέξεις-κλειδιά είναι εφικτή (αν και, στην περίπτωση του Echelon, απαιτείται τεράστια υπολογιστική ισχύς ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να ανιχνεύονται όλα τα κείμενα παγκοσμίως), η αναγνώριση λέξεων-κλειδιών σε τηλεφωνικές συνομιλίες είναι πολύ πιο δύσκολη καθώς απαιτείται να αναγνωριστούν οι λέξεις-κλειδιά στα λόγια ανθρώπων με διαφορετική προφορά, ιδιωματισμούς κ.τ.λ.
Αν και οι υπεύθυνες κυβερνήσεις έχουν αρνηθεί τη δυνατότητα ανάλυσης όλων των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, τα στοιχεία δείχνουν ότι η τεχνολογία επιτρέπει πλέον τουλάχιστον τον προσδιορισμό της θεματολογίας των συνομιλητών. Ετσι, είναι δυνατόν να εντοπιστούν οι σημαντικές συζητήσεις, να καταγραφούν και να αναλυθούν αργότερα με παραδοσιακότερες μεθόδους.
Σήμερα, για παράδειγμα, διατίθενται ευρέως προγράμματα αναγνώρισης φωνής (voice recognition) που υπόσχονται ποσοστά επιτυχίας μεγαλύτερα από 95%(!) με αντίτιμο μερικές δεκάδες χιλιάδες δραχμών, ενώ όλο και περισσότερα νέα προγράμματα (όπως η επόμενη έκδοση του Microsoft Office) θα περιλαμβάνουν τη δυνατότητα αναγνώρισης φωνής. Είναι γνωστό ότι τα προγράμματα αυτά αποτελούν παραπροϊόντα στρατιωτικών ερευνών.
Η ''πρόοδος της επιστήμης'' είναι ακόμη εμφανέστερη με μια μικρή έρευνα στο γραφείο ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ: Στις 15 Απριλίου 1997, η εθνική υπηρεσία ασφαλείας των Η.Π.Α. (N.S.A.) κατέθεσε την ευρεσιτεχνία υπ. αριθμ. 5.937.422, η οποία περιγράφεται ως μια ''μέθοδος για την αυτοματοποιημένη δημιουργία περιγραφής της θεματολογίας ενός κειμένου, λαμβάνοντας το κείμενο με την εισαγωγή λέξεων.'' Η ευρεσιτεχνία αυτή χρησιμοποιεί την τεχνολογία μηχανικής μεταγραφής (''machine transcription'') η οποία χρησιμοποιείται για μετατροπή του λόγου σε κείμενο.
Λόγω της πλήρους μυστικότητας που καλύπτει το δίκτυο Echelon, είναι αρκετά δύσκολο να διαπιστωθεί ποιες ακριβώς βάσεις το απαρτίζουν. Αν και κάθε βάση που είναι στελεχωμένη με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό και εξοπλισμένη με συστήματα καταγραφής και ανάλυσης των σημάτων που έχουν υποκλαπεί, ''συνεισφέρει'' πληροφορίες στο Echelon, κύριες βάσεις-μέλη του Echelon θεωρούνται αυτές που έχουν τη δυνατότητα υποκλοπής δορυφορικών σημάτων και ανάλυσης των πληροφοριών.
 | | H βάση του Morwenstow | |
Η πρώτη τέτοια βάση τέθηκε σε λειτουργία κάπου ανάμεσα στο 1971-73 από την GCHQ στο
Morwenstow της Αγγλίας ενώ λίγο καιρό αργότερα δημιουργήθηκε και μια δεύτερη στο Yakima των Η.Π.Α. Σήμερα, η κυριότερη βάση ηλεκτρονικής κατασκοπείας με 29 ραντάρ, είναι η βάση F83, η οποία βρίσκεται στην περιοχή Menwith Hill κοντά στο Leeds στη βόρεια Αγγλία και απασχολεί περίπου 2.000 υπαλλήλους. Η βάση αυτή βραβεύτηκε, μάλιστα, το 1991 από την NSA για την προσφορά της στον πόλεμο κατά του Ιράκ.
Κατά τη δεκαετία του 1970, δεδομένου του τρόπου εκπομπής του σήματος και της χωρητικότητας των πρώτων τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων (μόλις 4.000 ταυτόχρονες συνδιαλέξεις), χρειάζονταν μόλις δύο βάσεις για την υποκλοπή όλων των τηλεπικοινωνιών. Αυτή στο Morwenstow και αυτή στο Yakima ήταν αρκετές για να παρακολουθούν όλους τους δορυφόρους. Η εκτόξευση των δορυφόρων της σειράς Intelsat 4A και 5 οδήγησε στη δημιουργία αρκετών νέων βάσεων. Οι πρώτες κύριες βάσεις του Echelon ήταν οι εξής:
| Χώρα | Περιοχή |
| H.Π.Α. | Yakima (Κοντά στο Seattle, Β.Δ. Η.Π.Α.) |
| H.Π.Α. | Sugar Grove (Κοντά στην Washington, Β.Α. Η.Π.Α.) |
| Ηνωμένο Βασίλειο | Morwenstow (Κοντά στο Plymouth, Δ. Αγγλία) |
| Αυστραλία | Geraldton/Kojarena (Δ. Αυστραλία) |
| N. Ζηλανδία | Waihopai (Νότια Νήσος) |
| Χονγκ Κονγκ | Chung Hom Kok |
H βάση στο νότιο Χονγκ Κονγκ δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ' 70 από την GCHQ. H συμφωνία παράδοσης του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα ανάγκασε τη βρετανική μυστική υπηρεσία να την καταργήσει από το 1994. Η πιθανότερη νέα τοποθεσία τής πρώην βάσης του Χονγκ Κονγκ είναι η νήσος του Γκουάμ.
Εκτός, όμως, από τη βάση στο Χονγκ Κονγκ που κατασκόπευε κυρίως την Κίνα, το δίκτυο Echelon συμπεριλάμβανε και δύο βάσεις επί κινεζικού εδάφους (στην αυτόνομη περιοχή Xinjiang Uighur κοντά στα σιβηρικά σύνορα), με κύριο στόχο την παρακολούθηση των σοβιετικών τηλεπικοινωνιών. Δεν είναι γνωστό εάν οι δύο αυτές βάσεις έχουν καταργηθεί μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης.
Μερικές από τις σημαντικότερες βάσεις του Echelon σήμερα είναι (πιθανότατα) οι εξής:
| Χώρα | Περιοχή | Δημιουργία(*) |
| H.Π.Α. | Yakima (Κοντά στο Seattle, Β.Δ. Η.Π.Α.) | 1972 |
| H.Π.Α. | Sugar Grove (Κοντά στην Washington, Β.Α. Η.Π.Α.) | τέλη ΄ 70 |
| Ηνωμένο Βασίλειο | Morwenstow (Κοντά στο Plymouth, Δ. Αγγλία) | 1971-73 |
| Ηνωμένο Βασίλειο | Menwith Hill (Κοντά στο Leeds, Β. Αγγλία) | |
| Ηνωμένο Βασίλειο | Cheltenham (Κοντά στο Gloucester, Κ. Αγγλία) | |
| Ηνωμένο Βασίλειο | Ascension Island (Ν. Ατλαντικός, κοντά στη Βραζιλία) | Δεκαετία ΄ 90 |
| Καναδάς | Leitrim (Κοντά στην Ottawa, Α. Καναδάς) | 1984 |
| Αυστραλία | Geraldton/Kojarena (Δ. Αυστραλία) | 1993 |
| Αυστραλία | Shoal Bay (Β.Δ. Αυστραλία) | |
| N. Ζηλανδία | Waihopai (Νότια Νήσος) | 1989 |
| Γερμανία | Bad Aibling (κοντά στο Ρόζενχαϊμ, Ν. Γερμανία) | |
| Δανία | Skibsbylejren | |
| Ιαπωνία | Misawa (νήσος Χονσού, Β. Ιαπωνία) | Δεκαετία ΄ 80 |
| Γκουάμ | Guam | 1992 |
| Κύπρος (νεκρή ζώνη) | Βρετανική στρατιωτική βάση στην Αμμόχωστο | |
| Πόρτο Ρίκο | Sabana Seca | |
(*) Κατ΄ εκτίμηση το έτος κατασκευής της βάσης ή, εάν η βάση υπήρχε ήδη, το έτος ένταξής της στο Echelon.
Φυσικά, υπάρχουν ακόμη και πολλές άλλες που δεν έχουν αναγνωριστεί ή που είναι μικρότερης στρατηγικής αξίας.
Το ανθρώπινο είδος είναι φύσει περίεργο. Η θεωρία ότι τα πάντα γύρω μας είναι μια συνωμοσία (conspiracy theory) αποκτά όλο και περισσότερους θιασώτες. Σε ζητήματα όπως αυτό, όπου η πληροφόρηση είναι ελάχιστη, η φαντασία μπορεί να οργιάσει ελεύθερα. Η αναγγελία από μία και μόνο ραδιοφωνική εκπομπή ότι η γη έχει δεχθεί επίθεση από Αρειανούς, αρκεί για να σπείρει τον πανικό ανάμεσα στους πολίτες των Η.Π.Α. και να τους κάνει να τρέχουν να κρυφτούν.
Είναι λογικό, το ανθρώπινο μυαλό να αντιδρά αρνητικά στην είδηση ότι τα πάντα γύρω του κατασκοπεύονται. Ομως δυστυχώς, οι αποδείξεις υπάρχουν παντού.
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, κανείς δεν μπορούσε να συγκεντρώσει αρκετές αποδείξεις για την ύπαρξη του Echelon. Οσοι προειδοποιούσαν για αυτό, δεν είχαν κάποια απόδειξη, παρά μόνο ισχυρές ενδείξεις, όπως τα αποτελέσματα της δράσης του δικτύου, κυρίως δηλαδή επιπτώσεις στη σύναψη εμπορικών συμφωνιών. Εκτός όμως από τις, αποχρώσες, ενδείξεις υπάρχουν και οι μαρτυρίες των ίδιων των υπευθύνων για τις πράξεις τους. Το Μάρτιο του 2000, ο πρώην διευθυντής της CIA James Woolsey παραδέχθηκε πως οι Η.Π.Α. υποκλέπτουν απόρρητες πληροφορίες οικονομικής φύσης χρησιμοποιώντας την ''κατασκοπία, με επικοινωνίες και αναγνωριστικούς δορυφόρους'' και συνέχισε λέγοντας ότι ελπίζει ότι η κυβέρνηση των Η.Π.Α. συνεχίζει να κατασκοπεύει την Ευρώπη, καθώς το λάδωμα αποτελεί μέρος του ''εθνικού πολιτισμού'' (national culture) της τελευταίας.
Ακόμη σημαντικότερες ήταν οι αποδείξεις που προέκυψαν τον Ιανουάριο του 2000
 | | H οδηγία C5450.48A | |
από την έρευνα που διεξήγαγε ο κ. Jeffrey T. Richelson του ''Αρχείου Εθνικής Ασφαλείας'' των Η.Π.Α. Ο κ. Richelson, εκμεταλλευόμενος την νομοθετική πράξη για την Ελευθερία της Πληροφόρησης, απέκτησε πρόσβαση σε έγγραφα της Αμερικάνικης Αεροπορίας και του Αμερικάνικου Ναυτικού. Στα παραπάνω έγγραφα αναφέρονται πέντε βάσεις για τη συλλογή πληροφοριών από δορυφόρους, με πρώτη και καλύτερη αυτή στο Sugar Grove στην Αμερική. Στην οδηγία C5450.48A που αφορά τη συγκεκριμένη βάση, βρέθηκε και η πρώτη αναφορά στο δίκτυο Echelon. Εκτός από τη βάση του
Sugar Grove, αναφέρονται και άλλες τέσσερις βάσεις στις Η.Π.Α. (Yakima), στο Πόρτο Ρίκο (Sabana Seca), στην Ιαπωνία (Misawa) και στη νήσο Γκουάμ κοντά στο Χονγκ Κονγκ.
Ο ρυθμός επέκτασης του Echelon, αν και δεν καταγράφεται αναλυτικά, μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτός, αν υπολογίσει κανείς, για παράδειγμα, ότι οι τέσσερις κεραίες που φαίνονται σε μια δορυφορική φωτογραφία της βάσης του Sugar Grove το 1990, μόλις οκτώ χρόνια αργότερα, το 1998, είχαν φτάσει αισίως τις εννέα όπως τις κατέγραψε ένα τηλεοπτικό συνεργείο κατά την επίσκεψή του στη βάση.
Ανάμεσα στις μαρτυρίες των ίδιων των στελεχών του Echelon ξεχωρίζουν και οι εξής:
-
Το 1991, ένας πρώην αξιωματούχος του GCHQ μίλησε, διατηρώντας την ανωνυμία του, στην καναδική τηλεόραση για το σύστημα των υπολογιστών-λεξικών.
-
Το 1996, ένας τηλεοπτικός σταθμός της Νέας Ζηλανδίας δημοσίευσε φωτογραφίες από το εσωτερικό του κέντρου επιχειρήσεων της βάσης του Waihopai. Οι φωτογραφίες απεικόνιζαν τεχνικά εγχειρίδια σύμφωνα με τα οποία ο σταθμός στόχευε μη στρατιωτικούς δορυφόρους.
-
Το Μάρτιο του 1999, 52 χρόνια μετά τη δημιουργία της UKUSA, η αυστραλιανή κυβέρνηση παραδέχθηκε για πρώτη φορά ότι οι αναφορές για τη μυστική συμφωνία κατασκοπείας της UKUSA ήταν αληθείς.
-
Το Νοέμβριο του 1999, ο γενικός επιθεωρητής ασφαλείας της Αυστραλίας δήλωσε στο BBC ότι η υπηρεσία DSD (Defense Signals Directorate, Διεύθυνση αμυντικών σημάτων) αποτελεί μέρος του Echelon.
Τέλος, σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός Καναδού πρώην κατάσκοπου στην αμερικάνικη τηλεόραση, το Φεβρουάριο του 2000, η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Margaret Thatcher φέρεται να είχε διατάξει την παρακολούθηση δύο μελών του υπουργικού της συμβουλίου μέσω του Echelon, κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας της.
Εκτός, όμως, από τα λεγόμενα των διαφόρων στελεχών, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα sites των μυστικών υπηρεσιών στο Internet.
Σχεδόν όλες οι μυστικές υπηρεσίες έχουν φροντίσει για τη δικτυακή τους παρουσία σε μια προσπάθεια να αποκτήσουν την καλύτερη δυνατή δημόσια εικόνα. Ετσι λοιπόν, όπως είναι αναμενόμενο, αν και καμιά από αυτές δεν δίνει το παραμικρό χρήσιμο στοιχείο για τις δραστηριότητές τους, σχεδόν όλες αναφέρουν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο ότι η κατασκοπεία είναι μέρος της δουλειάς τους (πάντα για το εθνικό συμφέρον). Οι μεγαλύτερες από αυτές, μάλιστα, επαίρονται για το υλικό και το ανθρώπινο δυναμικό τους, καθώς και για το μέγεθός τους, θέλοντας να προξενήσουν δέος και αίσθηση ασφάλειας στους πολίτες της χώρας τους.
Ετσι λοιπόν, η αυστραλιανή υπηρεσία DSD (Defense Signals Directorate) αναφέρει ότι ''χειρίζεται ένα πολύ ισχυρό σύμπλεγμα υπερυπολογιστών'' ενώ η βρετανική
 | | Η κεντρική διοίκηση της NSA | |
GCHQ (Government Communications Headquarters) αναφέρει επί λέξει ότι ''
είναι δύσκολο για όσους βρίσκονται απ΄ έξω να φανταστούν το αχανές μέγεθος και την πλήρη υπολογιστική ισχύ της αρχιτεκτονικής των υπολογιστών της GCHQ'' και συνεχίζει εκθειάζοντας το υψηλό επίπεδο ασφάλειας του δικτύου των υπολογιστών της. ''Το μεγαλύτερο LAN (Local Area Network) στην Ευρώπη (...) και ένα από τα μεγαλύτερα WAN (Wide Area Network) στη γη.'' Το WAN ανάμεσα στις μυστικές υπηρεσίες της UKUSA (με κωδική ονομασία ''Platform'') δημιουργήθηκε από το 1981(!) ενώ
το μέγεθός του μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄ 90 ξεπερνούσε αυτό του Internet (!!!).
Η αμερικάνικη NSA (National Security Agency), σύμφωνα με δήλωση της ιδίας, είναι ''
ο μεγαλύτερος εργοδότης μαθηματικών (επιστημόνων) στις Ηνωμένες Πολιτείες και πιθανόν στον κόσμο'' και ''είναι παραδεκτή παγκοσμίως ως κορυφαία (class of the world) σε θέματα κρυπτογράφησης. Δεν υπάρχει κανείς καλύτερος.''
Οσο για τον προϋπολογισμό της, αν και δεν είναι δυνατόν να αποκαλυφθούν τα στοιχεία αυτά λόγω της ευαίσθητης φύσης τους, η υπηρεσία αρκείται να αναφέρει ότι αν ήταν εταιρεία θα κατατασσόταν μέσα στις 50 πρώτες στον κατάλογο ''Fortune 500''. Πληροφοριακά μόνο αναφέρουμε η 50η εταιρεία είχε πέρυσι έσοδα της τάξης των 26 δισεκατομμυρίων δολαρίων (περίπου 9,7 τρισεκατομμύρια δραχμές!) και ότι εταιρείες όπως η Coca Cola Company και η Microsoft βρίσκονται στην 83η στην 84η θέση αντίστοιχα. Ενδιαφέρον είναι ότι μόλις πρόσφατα, ο διευθυντής της NSA, στρατηγός Mike Heyden, δήλωσε σε συνέντευξή του σε εκπομπή του CBS, ότι η υπηρεσία του (η οποία για ηλεκτρικό ρεύμα μόνο πληρώνει κάθε χρόνο σχεδόν 8 δισ. δραχμές) μόνο για ηλεκτρικό ρεύμα χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερα κονδύλια!
Τέλος, αν έχετε απορία για το εάν η NSA, η οποία απασχολεί 140.000 με 170.000 άτομα, εμπλέκεται σε δολοφονικές ενέργειες, η υπηρεσία διαβεβαιώνει, επί λέξει, ότι ''κανένα πρόσωπο που είναι υπάλληλος ή δρα για λογαριασμό της κυβέρνησης των ΗΠΑ, δεν μπορεί να εμπλακεί ή να συνωμοτήσει (με αυτόν το σκοπό) σε δολοφονία.''
Η τελευταία, και πιο πρόσφατη, απόδειξη της ύπαρξης αλλά και των δυνατοτήτων του Echelon προκύπτει από τα τεχνικά χαρακτηριστικά διαφόρων συσκευών που κυκλοφορούν ''ελεύθερα'' στο εμπόριο.
Η εταιρεία Ideas Operation, θυγατρική της SAIC, στην οποία θα αναφερθούμε παρακάτω, έχει κατασκευάσει τον επεξεργαστή PRP-9800 (Pattern Recognition Processor). Ο PRP-9800 έχει τη δυνατότητα να αναλύσει ροή δεδομένων μέχρι 34Mbps, συγκρίνοντας κάθε bit με περισσότερα από 1.000 υποδείγματα. Και αν η αναφορά του εύρους των 34Mbps μπορεί να φανεί περίεργη, είναι γιατί 34Mbps είναι το εύρος του ευρωπαϊκού πρότυπου E3 για τις τηλεπικοινωνίες.
Η εταιρεία Applied Signal Technology, Inc. διαθέτει, μεταξύ μιας πληθώρας προϊόντων, το μοντέλο 128Β (Model 128B Multichannel Processor), το οποίο είναι εμπορικά διαθέσιμο. Κάθε μία από αυτές τις συσκευές έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί μέχρι 12.000 φωνητικά κανάλια (VGCs, Voice Grade Channels). Ολως τυχαίως, οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι Intelsat 5s έχουν χωρητικότητα 12.000 φωνητικά κανάλια... Ακόμη, όμως, και για τους δορυφόρους τελευταίας γενιάς Intelsat 7s, που μπορούν να διαχειριστούν μέχρι 90.000 κανάλια (ταυτόχρονες κλήσεις), χρειάζονται το πολύ 8 τέτοιες συσκευές, για να καλύψουν πλήρως το εύρος! Εστω, λοιπόν, και αν υποθέσουμε ότι η εν λόγω εταιρεία δεν έχει κυκλοφορήσει κάποιο νεότερο μοντέλο για τις ανάγκες του πιο καλού της πελάτη, για να υποκλαπούν οι τηλεπικοινωνίες από ένα δορυφόρο τελευταίας γενιάς, αρκούν μόλις 8 από αυτές τις ήδη υπάρχουσες συσκευές.
Αλλωστε, και το σύνολο των δορυφόρων που έχει η Intelsat υπό τον έλεγχό της, είναι αρκετά μικρό. Το 1999 υπήρχαν από πάνω μας μόλις 19 δορυφόροι Intelsat και Inmarsat. Συγκριτικά μόνο να αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με την έρευνα του Campbell για λογαριασμό της Ευρωβουλής, το Echelon απασχολεί 120 δορυφόρους!
Το Echelon είναι ''παιχνίδι για μεγάλα παιδιά''. Ο στόχος του είναι ''ο εχθρός'' του κράτους. Ο εκάστοτε ''εχθρός'' μπορεί να είναι στρατιωτικός, πολιτικός ή και οικονομικός. Στην κατασκοπία δεν υπάρχουν φίλοι παρά μόνο ''λυκοφιλίες''. Οι βάσεις του δικτύου Echelon κάθε χώρας προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις υπόλοιπες χώρες, αλλά παράλληλα δεν παύουν και να τις κατασκοπεύουν. Πολλές φορές, ακόμη και οι ίδιοι οι πολιτικοί προϊστάμενοι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει. Η δήλωση ενός πρώην πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας για τη μυστική υπηρεσία της χώρας του είναι χαρακτηριστική: ''Δεν ξέρεις τι δεν γνωρίζεις. Η όλη κατάσταση έμοιαζε με το να κάνεις κάτι και να ελπίζεις ότι κάνεις το καλό.''
Εκτός όμως από τους στρατιωτικούς και τους πολιτικούς στόχους τα τελευταία χρόνια έχουν ''μπει στο παιχνίδι'' και οικονομικοί στόχοι. Το 1993, η κυβέρνηση των Η.Π.Α., στα πλαίσια της πολιτικής της ''εξισορρόπησης του γηπέδου'' (Leveling the playing field), ζήτησε από τις μυστικές υπηρεσίες να ''δρουν υποστηρικτικά προς τις επιχειρήσεις των Η.Π.Α. στην εξεύρεση διεθνών συμβολαίων'', ενώ η βρετανική GCHQ αναφέρει δημοσίως ότι μια από τις επιδιώξεις της είναι η ''προώθηση της οικονομικής ευμάρειας της Μεγάλης Βρετανίας σε σχέση με τις ενέργειες ή τις προθέσεις ατόμων εκτός των Βρετανικών Νήσων''. Το πιο γνωστό παράδειγμα αυτής της δράσης ήταν η ''διαρροή'' των όρων της συμφωνίας που ήταν έτοιμη να υπογραφεί από την κυβέρνηση της Βραζιλίας και την, γαλλικών συμφερόντων, Thomson-CSF. Η συμφωνία αφορούσε την προμήθεια ενός συστήματος ραντάρ, κόστους 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την παρακολούθηση του Αμαζονίου. Η κυβέρνηση της Βραζιλίας προμηθεύτηκε τελικά τα ραντάρ από την αμερικανική Raytheon, η οποία προμηθεύει επίσης ραντάρ στη βάση του Sugar Grove. Μετά τη συμφωνία, εκπρόσωποι της εταιρείας είχαν δηλώσει ότι ''Το υπουργείο Εμπορίου (των Η.Π.Α.) δούλεψε πολύ σκληρά για να βοηθήσει στην επίτευξη αυτής της συμφωνίας''. Εκτός, όμως, από την Raytheon, πολύς λόγος έχει γίνει και για την Boeing και την Hughes Network Systems.
Οι μυστικές υπηρεσίες, όμως, συμπεριλαμβάνουν στον κατάλογο των εχθρών και όλους όσους δεν μπορούν να μπουν κάτω από τον
έλεγχό τους, με εξέχον παράδειγμα τις διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις. Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις δανέζικης εφημερίδας το 1999, οι αμερικανικές βάσεις του Echelon κατασκόπευαν ανάμεσα στα άλλα και το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, ενώ σύμφωνα με Βρετανούς πρώην υπαλλήλους της GCHQ,
στους στόχους της μυστικής υπηρεσίας συμπεριλαμβάνονταν η ανθρωπιστική οργάνωση Διεθνής Αμνηστία και η οικολογική Greenpeace. Ακόμη και απλοί πολίτες, όμως, έχουν κατά καιρούς αποτελέσει στόχο του Echelon. Πολίτες, των οποίων η δράση ανησύχησε κάποια κυβέρνηση, όπως για παράδειγμα η ηθοποιός Jane Fonda κατά την περίοδο του πολέμου στο Βιετνάμ, επιχειρηματίες, συνδικαλιστές, πολιτικοί, ακόμη και η ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι οι στόχοι του Echelon δεν είναι μόνο όσοι έχουν χαρακτηριστεί ως πιθανοί εγκληματίες. Οποιοσδήποτε έχει στο λεξιλόγιό του κάποια από τις λέξεις-κλειδιά του Echelon μπορεί να αποτελέσει στόχο.
Το καλοκαίρι του 2000 το γαλλικό κοινοβούλιο συγκρότησε μια εξεταστική επιτροπή για να διερευνήσει εάν το παγκόσμιο σύστημα παρακολούθησης Echelon υφίσταται όντως, καθώς και ποιες είναι οι επιπτώσεις από τη δράση του.
Το πόρισμα της επιτροπής, λίγους μήνες μετά, ανέφερε ότι το Echelon υπάρχει και ότι χρησιμοποιείται από διάφορες χώρες για την απόκτηση οικονομικών και πολιτικών οφελών σε βάρος άλλων χωρών. Επίσης κατέληξε ότι η χρήση του μπορεί να υπονομεύει την ασφάλεια προσωπικών δεδομένων. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της γαλλικής εξεταστικής επιτροπής, ο κίνδυνος της παρακολούθησης των συνομιλιών εταιρειών ευρωπαϊκών συμφερόντων από τις αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες είναι υπαρκτός.
Το πόρισμα της επιτροπής αυτής έδωσε το έναυσμα σε διάφορες γαλλικές εταιρείες και ιδιώτες να κάνουν αγωγές κατά της NSA, κατηγορώντας την για παράνομη κατασκοπία σε βάρος τους. Εκπρόσωπος του δικηγορικού γραφείου Jean Pierre Millet στο Παρίσι δήλωσε, μάλιστα, ότι η ομάδα του έχει τόσα αποδεικτικά στοιχεία, ώστε να διεκδικήσει αποζημίωση για ακυρωμένες συμφωνίες λόγω παράνομων μυστικών ενεργειών.
Είναι γνωστό, όμως, ότι η Γαλλία είναι από τους πρώτους διδάξαντες στον τομέα της δορυφορικής παρακολούθησης. Οι Γάλλοι καυχιόνταν ότι είναι αυτοί που άνοιξαν το δρόμο, αν και κατόπιν οι Αμερικάνοι τους ξεπέρασαν. Ο ίδιος ο πρόεδρος της εξεταστικής επιτροπής έχει δηλώσει ότι το γαλλικό δίκτυο ηλεκτρονικής κατασκοπίας εκσυγχρονίστηκε με βάση την τεχνολογία και τις μεθόδους της άλλης πλευράς του Ατλαντικού.
Η αγγλική και η αμερικανική πλευρά, λοιπόν, αντέδρασαν στις κατηγορίες της
Γαλλίας για το Echelon λέγοντας ότι και η γαλλική πλευρά λειτουργεί ένα σημαντικό δίκτυο υποκλοπής δορυφορικών τηλεπικοινωνιών το οποίο μπορεί να αναλύσει εννοιολογικά τις πληροφορίες.
Το γαλλικό περιοδικό ''Le Point'' έδωσε μάλιστα στο γαλλικό Echelon την ονομασία ''Frenchelon''. Η πληροφορία για την ύπαρξη του Frenchelon προήλθε από έναν αξιωματούχο της γαλλικής εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών το 1998, αλλά οι πρώτοι αναλυτικοί κατάλογοι των γαλλικών βάσεων, μερικές από τις οποίες βρίσκονται στην περιοχή του Παρισιού, δημοσιεύθηκαν μόλις πριν λίγους μήνες από την εφημερίδα ''Le Monde''.
Ο θόρυβος που δημιουργήθηκε από την αποκάλυψη του Echelon προκάλεσε αντιδράσεις σε πολλές χώρες όπως στη Γερμανία ή ακόμη και στην Ελλάδα, όπου πρόσφατα ο βουλευτής της αντιπολίτευσης κ. Τζαμτζής κατέθεσε σχετική ερώτηση στη Βουλή. Σύμφωνα, πάντως, με την απάντηση του υφυπουργού Εσωτερικών κ. Τζανή, ''στην ΕΥΠ δεν έχει περιέλθει καμία απολύτως πληροφορία ή ένδειξη περί της υπάρξεως ενός τέτοιου δικτύου''.
Το Echelon, όμως, δεν είναι ο μόνος τρόπος μαζικής παρακολούθησης. Ηδη από το 1993, όπως αναφέρεται στην έρευνα του κ. Campbell, αξιωματικοί από διάφορες υπηρεσίες συναντιούνται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια ενός ειδικού forum για να συζητήσουν τις νεότερες εξελίξεις στον απαιτητικό χώρο της παρακολούθησης των επικοινωνιών. Οι αξιωματικοί αυτοί συναντώνται στα πλαίσια ενός αγνώστου μέχρι τώρα οργανισμού, του ILETS (International Law Enforcement Telecommunications Seminar, διεθνές σεμινάριο περί τηλεπικοινωνιών των οργάνων επιβολής του νόμου). Το ILETS ξεκίνησε και θεμελιώθηκε από το FBI. Σύμφωνα πάντα με την ίδια αναφορά, στο διάστημα 1994-1997, Ελληνες αξιωματικοί έχουν παραστεί σε δύο συναντήσεις, το 1994 στη Βόννη της Γερμανίας και το 1995 στην Καμπέρα της Αυστραλίας.
